Το Ομοσπονδιακό Σωφρονιστήριο Αλκατράζ, η οποία αναφέρεται και ως «ο Βράχος», που υποδηλώνει ότι το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται σε έναν βραχώδη τόπο, ήταν μια φυλακή υψίστης ασφάλειας στο νησί Αλκατράζ, περίπου 2 χλμ. από την ακτή του Σαν Φρανσίσκο, στις Ηνωμένες Πολιτείες, που λειτουργούσε από τις 11 Αυγούστου 1934 έως τις 21 Μαρτίου 1963.
Στο νησί Αλκατράζ υπήρχε ένα στρατιωτικό φρούριο από το 1850, προτού μετατραπεί σε φυλακή υψίστης ασφαλείας το 1934, με τις κύριες εγκαταστάσεις του να έχουν χτιστεί μεταξύ 1910 και 1912 όπου λειτουργούσε η στρατιωτική φυλακή για τον αμερικανικό στρατό. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ απέκτησε τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις στο νησί Αλκατράζ στις 12 Οκτωβρίου 1933 και άνοιξε εκεί μια ομοσπονδιακή φυλακή τον Αύγουστο του επόμενου έτους μετά τον κατάλληλο εκσυγχρονισμό του συγκροτήματος. Η απομόνωση του τόπου, η παρουσία παγωμένων ρευμάτων στα νερά του κόλπου του Σαν Φρανσίσκο καθώς και η παρουσία δομών υψίστης ασφάλειας, κατέστησαν την φυλακή του Αλκατράζ ως την πιο σκληρή και την πιο συμπαγή φυλακή σε όλη την Αμερική.
Το Αλκατράζ χρησιμοποιήθηκε για τη φυλάκιση εκείνων των κρατουμένων που θεωρήθηκαν προβληματικοί σε άλλες φυλακές. Έχοντας γίνει μία από τις πιο διαβόητες φυλακές στις Ηνωμένες Πολιτείες, στα χρόνια που λειτούργησε στέγασε 1576 κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τους χειρότερους Αμερικανούς εγκληματίες όπως ο Αλ Καπόνε, ο Ρόμπερτ Φράνκλιν Στράουντ (γνωστός ως ο «ορνιθολόγος του Αλκατράζ»), ο Τζορτζ «Πολυβόλο» Κέλι, ο Μπάμπι Τζόνσον, ο Ραφαέλ Μιράντα,[1] ο Μίκυ Κοέν και άλλοι. Εκτός από τις εγκαταστάσεις φυλακών στο νησί υπήρχαν τα σπίτια του προσωπικού της φυλακής και των οικογενειών τους. Συνολικά 36 κρατούμενοι έκαναν 14 απόπειρες διαφυγής στην 29ετή ιστορία της φυλακής, με την πιο διάσημη από αυτές να είναι η απόπειρα του Μαΐου 1946 που ονομάστηκε « Η Μάχη του Αλκατράζ» και η περίφημη απόδραση του Ιουνίου 1962 από τους Φρανκ Μόρις, Τζον Άνγκλιν και Κλάρενς Άγκλιν. Λόγω του υψηλού κόστους συντήρησης, η φυλακή Αλκατράζ έκλεισε οριστικά στις 21 Μαρτίου 1963.
Η φυλακή χωρίστηκε σε τέσσερις τετράγωνες πτέρυγες κελιών (A, B, C, D), το γραφείο του διευθυντή, την αίθουσα επισκεπτών, τη βιβλιοθήκη και το κουρείο. Τα κελιά των φυλακών είχαν μέγεθος 2,7 x 1,5 μέτρα και ύψος 2,1 μέτρα και ήταν πρωτόγονα και δεν είχαν καμία ιδιωτικότητα, με βασικά έπιπλα που αποτελούνταν από ένα κρεβάτι, ένα τραπέζι, έναν νεροχύτη και την τουαλέτα που ακουμπούσε στον πίσω τοίχο. Οι Αφροαμερικανοί κρατήθηκαν χωριστά από άλλους κρατούμενους για να μην υπάρξει φυλετική κακοποίηση.
Η πτέρυγα D φιλοξένησε τους χειρότερους παραβάτες όπου διέθετε πέντε κελιά απομόνωσης, τα οποία ονομάστηκαν «Η Τρύπα» όπου οι πιο επαναστατικοί κρατουμένοι στελνόνταν εκεί για ορισμένες περιόδους και υπέστησαν βάναυση μεταχείριση. Η τραπεζαρία και η κουζίνα ήταν παρακλάδια του κεντρικής πτέρυγας. Οι κρατούμενοι και το προσωπικό έτρωγαν μαζί μεσημεριανό τρεις φορές την ημέρα. Το νοσοκομείο της φυλακής βρισκόταν πάνω από την τραπεζαρία.
Οι διάδρομοι της φυλακής είχαν τα ονόματα των πιο διάσημων δρόμων στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως το «Μπρόντγουεϊ» και η «Λεωφόρος Μίτσιγκαν». Η εργασία για τους κρατούμενους του Αλκατράζ θεωρούνταν προνόμιο στο οποίο θα μπορούσαν να το έχουν μόνο όσοι έδειχναν καλή συμπεριφορά και πολλοί από αυτούς απασχολούνταν στο «Κτήριο Βιομηχανικών Μοντέλων» (Model Industries Building) και στο «Κτήριο Νέων Βιομηχανιών» (New Industries Building), ενώ άλλοι απασχολούνταν σε χειρωνακτικές δουλειές στη φυλακή, όπως στη διαχείριση πλυντηρίων.
Σήμερα, το Αλκατράζ είναι ένα δημόσιο μουσείο και ένα από τα κύρια τουριστικά αξιοθέατα στο Σαν Φρανσίσκο, με 1.500.000 επισκέπτες ετησίως. Επί του παρόντος, η πρώην φυλακή συντηρείται και διαχειρίζεται από την Εθνική Περιοχή Αναψυχής Γκόλντεν Γκέητ της Εθνικής Υπηρεσίας Πάρκου.