Η Καθαρά Δευτέρα είναι μία κινητή εορτή ,καθώς εξαρτάται από “πέφτει” η ημερομηνία του Πάσχα και οι 48 μέρες πριν από αυτό. Η ημέρα αυτή σηματοδοτεί και την έναρξη της Σαρακοστής για την Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά και το τέλος των Αποκριών.
Πως πήρε η Καθαρά Δευτέρα το όνομα της;
Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.
Η Καθαρά Δευτέρα και τα έθιμα της
Η λαγάνα είναι ένα τα πιο διαδεδομένα έθιμα της ημέρας. Το ψωμί αυτό που παρασκευάζεται χωρίς προζύμι, έχει επίσης αρχαίες ρίζες, καθώς υπάρχουν πολλές αναφορές στη λαγάνα σε αρχαία κείμενα. Μια θεωρία θέλει τη λαγάνα να παρομοιάζεται με τον άρτο που κατανάλωσαν οι Ισραηλίτες κατά την έξοδό τους από την Αίγυπτο, από τότε και μέχρι τη στιγμή που ο Χριστός ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.
Χαρταετός
Ακόμη ένα έθιμο της ημέρας είναι το πέταγμα του χαρταετού. Το πέταγμα του αετού συμβολίζει το πέταγμα της ανθρώπινης ψυχής προς τον Δημιουργό της. Σύμφωνα με τον έθιμο πρέπει να πετάει στον ουρανό την Καθαρά Δευτέρα, την ημέρα που ξεκινά η νηστεία της Σαρακοστής, δηλαδή την ημέρα που ξεκινά η πνευματική και σωματική μας κάθαρση.
Μέσω αυτής της διαδικασίας ερχόμαστε πιο κοντά στον Θεό και αυτή η επαφή συμβολίζεται με τον χαρταετό που επίσης πλησιάζει προς τον Θεό καθώς πετάει ψηλά στον ουρανό. Οι πρώτοι χαρταετοί πάντως εμφανίστηκαν στην αρχαία Κίνα. Η παράδοση συνεχίστηκε μέσα στους αιώνες και διαδόθηκε στη Δύση. Στην αρχή οι χαρταετοί ήταν φτιαγμένοι από διαφορετικά υλικά αλλά στη συνέχεια προσαρμόστηκαν στα δεδομένα της κάθε εποχής και περιοχής.
Έθιμα της Ελλάδας
Ωστόσο κάθε περιοχή της Ελλάδας έχει τα δικά της έθιμα για την Καθαρά Δευτέρα. Στον Πόρο καθαρίζουν τα σκεύη από τα λίπη των Αποκριών. Στην Κέρκυρα, οι ιερείς στήνουν χορό. Στους Ολύμπους ο Αγάς ως δικαστής καταδικάζει τους θεατές ενώ στην Αλεξανδρούπολη ένας κάτοικος μεταμφιέζεται σε Μπέη. Στην Κάρπαθο στήνεται ένα λαϊκό δικαστήριο και στη Βόνιτσα ένας ψεύτικος ψαράς γυρνά το χωριό και καίγεται σε μια φλεγόμενη βάρκα. Ο Βλάχικος γάμος είναι παράδοση στη Θήβα και το αλευρομουτζούρωμα στο Γαλαξίδι. Στη Μεθώνη Μεσσηνίας γίνεται του Κουτρούλη ο γάμος και στη Νέδουσα οι αγρότες διοργανώνουν το δικό τους καρναβάλι.
Τα παραδοσιακά πιάτα της Καθαρές Δευτέρας
- Λαγάνα είναι ένας άζυμος άρτος που θεωρείται η ελληνική τσιαπάτα και παρασκευάζεται χωρίς προζύμι αυτή την ημέρα με το όνομα της να προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό «λάγανον».
2. Η ταραμοσαλάτα
3. Η σκορδαλιά μπορεί να παρασκευαστεί με ψωμί ή με πατάτα και συνοδεύει υπέροχα τα θαλασσινά.
4. Ελιές (θρούμπες, τσακιστές, καλαμών, δαμασκηνοελιές, γεμιστές κ.α.)
5. Ποικιλία θαλασσινών: τα καλαμαράκια, οι σουπιές, το χταπόδι, οι γαρίδες, οι καραβίδες και τα μύδια επιτρέπονται τη Σαρακοστή. Μπορούμε να τα απολαύσουμε ψητά, τηγανητά, βραστά με σάλτσα ή χωρίς. Το χταπόδι σερβίρεται βρασμένο με κόκκινη σάλτσα και κοφτό μακαρονάκι ή ξιδάτο ή ψητό στα κάρβουνα. Όσο για τις γαρίδες, οι μεγάλες είναι πιο νόστιμες στη σχάρα και οι μικρότερες σαγανάκι ή βρασμένες με λαδολέμονο. Επίσης, τα μύδια τρώγονται αχνιστά, σε μυδοπίλαφο, σε μακαρονάδα, ριζότο και φυσικά σαγανάκι.
6. Και εννοέιται δεν μπορεί να λείπει από το τραπέζι το επιδόρπιο, δηλαδή ο χαλβάς!